İş veya eğitim nedeniyle Bosna'da yaşamayı düşünenlere faydası olması niyetiyle ülkedeki hayatın maddi boyutları hakkında biraz bilgi vermek istiyorum:
En önemli ihtiyaç, başımızı sokacak bir ev... Saraybosna'da evler genellikle eşyaları ile birlikte kiraya veriliyor. Ev sahibi ile anlaşarak evde eksik gördüğünüz eşyayı aldırma şansınız oldukça yüksek.
Saraybosna'da hem müstakil ev(kuça) hem de apartman daireleri(stan) kiralayabilirsiniz. Bina veya ev ne kadar eski ise ısınma da o kadar problemli. Evler için güvenlik de ayrı bir sorun, hatırlatırım.
Merkezde yani Başçarşı civarında oturmak istiyorsanız daha fazla kira ödemeyi göze almalısınız. Ancak merkeze beş on dakikalık mesafelerde kiralar daha uygun. Toplam 2-3 odalı bir apartman dairesi için fiyat 300-400 KM'den başlıyor. Oda sayısı arttıkça kiranız da artıyor. Biz toplam 4 odalı, 2 tuvaletli, 2 balkonlu ve tam eşyalı apartman dairemize ayda 650 KM ödedik. Evde klimadan, ses sistemine, bulaşık makinesinden şarjlı süpürgeye, çarşaflara havlulara kadar her şey vardı. Elbette bir kadın her zaman eksik bulur, ben yine alacağımı aldım:)
Gelelim faturalara. Merkezi ısınma sistemi ile ısınıldığı için ayda 130 KM sabit fatura ödedik. Gündüz gayet iyi ısındık ama akşam 11 sularında sistem kapandığı ve sabah 7'ye kadar açılmadığı için gece üşüdük. Elektrik için yaklaşık 50-60 KM, su için 25-30 KM, Tv ve internet içinse 50 KM ödedik. Suyun gece 12-5 arası kesildiğini de bir kez daha sinirle belirtmeliyim.
Yeme içme masrafları kişiye göre değiştiği için aylık bir ücret çıkaramıyorum ama et Türkiye'ye göre çok uygun. Kıymanın kilosu 8 ila 11 KM arasında değişiyor, süt danasının eti ise 16-20KM arası. Sebzeler ve meyveler ise her yerde olduğu gibi sezona göre artıyor azalıyor. Muz, elma ve orman meyveleri daha uygun fiyatlı. Bazen bir haftalık sebze alışverişi ile bir haftalık et alışverişi aynı paraya geliyor. Dışarıda yeme içme fena sayılmaz. Çarşıda herhangi bir restoranda 6-7 KM ödeyerek 10luk cevapi yiyebilir, 2 KM vererek kahvenizi içebilirsiniz. Fikir edinmek için sağ tarafta Hırvat market zinciri Konzum'un kataloğunu görebilirsiniz. (Ben şahsen alkol ve domuz eti satmayan küçük bir marketten alışverişi tercih ediyorum.)
Giyim konusunda Türkiye çok daha fazla alternatif sunuyor. Bosna bu noktada sınırlı imkanlara sahip. Ancak her zaman indirim yakalamak mümkün. (Geçen ay 50KM vererek içi dışı deri çok şık bir ayakkabı buldum)Koton ve Waikiki gibi Türk markaları alışveriş merkezleri içinde mevcut. Koton Türkiye ile aynı fiyata ürün satarken, Waikiki Türkiye'de 10 tl olan ürünü burada 10KM'ye sattığı için pahalıya geliyor. Bunun dışında aradığınız çoğu markayı bulabileceksiniz.
Ulaşım için taksi pahalı değil. Troleybüs ve Tramvay için araç içi bilet 1.8 KM, büfelerden alınan bilet 1.6 KM. Aylık bilet almak isterseniz ayda 53 KM ödüyorsunuz. Öğrenci için aylık bilet 16 KM. Park ücretleri yol kenarlarında saat başı 1 KM, özel yerlerde ise saat başı 2-3 KM.
Çocuk ve eğitim konusunda bilgim kendi çocuğum yaş grubu ile kısıtlı. Amerikan Koleji sanırım en pahalı eğitim veren kurum, yıllık 25bin dolar. Fransız Koleji 10bin dolar civarı. Bizim İbrahim için düşündüğümüz (Türk iş adamlarının satın aldığı) İsa Beg İshakoviç College ise yıllık 2bin euro. Eğitim dili İngilizce. Yemek için ayda 100 KM daha ödüyorsunuz.
Yuvalar noktasında pek olumlu yazamayacağım. Ne kadar iyi bir yuva arasak da bulamadık. Biraz mecburiyetten, Müslüman eğitimcilerden oluşan bir yuva seçtik. Amel-i Nour. Aylık ücret 250-300KM arasında değişiyor. Diğer yuvalar da benzer ücret aralığında. Ancak yabancı dilde eğitim verenler 600 KM'den başlıyor.
Özel ders fiyatları ülkede bir hayli uygun. Saat ücreti 5KM'ye kadar düşebiliyor. Ama o kadar da zalim olmamak lazım. Bir öğretmen en azından saatte 10 KM hak etmeli.
