Ülkeye gelmeden önce kafamda beliren soruları ve bana sıklıkla sorulan soruları toplayıp cevaplamaya çalışıyorum. Sorularınızı eksik etmeyin, cevapları ısrarla isteyin!
İlk kısımda etnik yapı ile ilgili merak edilenleri cevaplamaya çalıştım.
*Bosna'da etnik yapı nasıl?
-Son nüfus sayımına göre -ne yazık ki adil bir nüfus sayımı olmadığını düşünüyoruz- Boşnaklar (Müslüman)%48, Sırplar (Ortodoks) %37.1, Hırvatlar (Katolik) %14.3. (Çok az sayıda Yahudi ve çingene de var.)
*Üç etnik grup tamamen ayrı bölgelerde mi yaşıyor?
-Tamamen ayrılmaları imkansız. Her bir etnik grubun çoğunluğu oluşturduğu bölgeler var. Ancak bir şehrin yüzde yüz tek bir etnik gruptan oluştuğunu söyleyemiyoruz. Bosna Hersek Federasyonu ülkenin %51.46'sını, Republika Srpska yani Sırp Cumhuriyeti %48.52'sini oluşturuyor. (Bir de %0,02 ile Brčko bölgesi var) Sırp Cumhuriyeti içinde yaşayan Hırvat ve Boşnaklar da var. Saraybosna, Travnik, Bihaç, Tuzla, Zenica Boşnakların çoğunluğu oluşturduğu şehirler arasında. Mostar'da Hırvat ve Boşnaklar şehri adeta ikiye bölmüş şekilde ayrı ayrı yaşıyor. Banja Luka ise ağırlıklı olarak Sırpları barındırıyor.
*Savaş sonrasında üç etnik grup eskisi gibi iç içe ve barış içinde yaşıyor mu?
-Hayır. Savaş öncesinde üç etnik grup arasında komşuluk, dostluk ve hatta evlilikler bile var iken, savaş sonrası müthiş bir güvensizlik ortamı oluştuğu söyleniyor. Halk, iş arkadaşlığı veya zaruret oluşturan haller dışında üç etnik grup arasında mümkün mertebe ilişki olmadığını dile getiriyor. Boşnaklar "Affettik ama unutmuyoruz, güvenmiyoruz"diyorlar.
*Peki, üç etnik grup arasında çatışma var mı?
-Hayır. Her üç grup da çatışmaktan, sözlü ve fiili kavgalardan kaçınıyor. En ufak bir kıvılcımın daha büyük çatışmalara, dolayısıyla eski savaş günlerine dönüş anlamına gelebileceği düşüncesi insanları birbirleriyle ters düşmekten alıkoyuyor. (Şimdiye kadar rastladığım insanlardan aldığım cevaplar doğrultusunda yazıyorum, şahsi tecrübelerimdir.)
*Fiziksel özelliklere bakarak üç etnik grubu birbirinden ayırmak mümkün mü?
-Bir yabancı için imkansız. Her üç grup da Slav ırkından olduğu için birbirlerine fazlasıyla benziyorlar. Giyim noktasında da gruplar arasında en ufak bir fark yok. Ancak halk birbirine daha aşina olduğu için tahminde bulunabiliyorlar ama yüzde yüz tutturmanın imkansız olduğunu söylüyorlar. (Bizim ülkemizdeki etnik grupları düşünerek anlamaya çalışabiliriz. Şahsen ben yarı Çerkez yarı Türküm, oğlum da ise dört ayrı etnik grubun izleri var fakat hangileri olduğunu tahmin etmek imkansız.)
*Konuşma biçiminden üç etnik grubu birbirinden ayırmak mümkün mü?
-Büyük olasılıkla evet. Çoğu Müslüman karşılaştıklarında "Selam alaykum" ve ayrılırken "Allah imanet" diyor. Fakat bu ifadeleri hiç kullanmayan Müslümanlar da mevcut. Diğer iki etnik grup ise "Dobar dan, Zdravo, Prijatno" gibi seküler ifadeleri kullanıyor. Bunun dışında Hırvatça, Sırpça ve Boşnakça arasındaki ufak farklılıklar da kişinin hangi etnik gruba ait olduğu hakkında fikir veriyor.
*Sırpça, Hırvatça ve Boşnakça ayrı diller mi?
-Politik sebeplerle ayrı diller gibi kabul edilse de cevap hayır. Dil bilgisi kuralları tamamen aynı olmakla birlikte, üç dil birbirinden az sayıda kelimenin farklı telaffuzu ile ayrılıyor. Örneğin Boşnaklar "ljepa" derken Sırplar "lepa" diyorlar. Boşnakça ve Sırpça'da ekmek kelimesi "hljeb" olarak ifade edilirken Hırvatlar "kruh" diyorlar. (Ancak nüfusu Boşnaklardan oluşan Bihaç'ta da ekmek "kruh" olarak biliniyor. Bu da ilginç bir ayrıntı.) Dolayısıyla çok ufak "ağız" farkı dışında halkların birbirini anlamasını zorlaştıracak bir farklılık söz konusu değil. Dinsel farklılıktan ötürü Boşnakça daha fazla Türkçe, Arapça ve Farsça kelimeler barındırıyor.Sırpların ise alfabesi farklı, kiril alfabesi kullanıyorlar.
*Boşnaklar Türk soyundan mı?
-Bu konu tartışılan bir konu. Şimdiye kadar okuduğum kaynaklarda sadece bir yerde Boşnakların Türk asıllı olduğuna dair bir iddiaya rastladım. Kalan tüm kaynaklara göre Boşnaklar Slav ırkından. (Bana kalırsa dış görüntüleri de bunu doğruluyor.Ama yıllar içinde farklı milletlerle belki de en çok Türklerle evlilikler yapıldığından Türk'e benzeyen Boşnaklar da var.) Bir de Boşnakların Müslüman olmuş Sırplar olduğunu iddia edenler var. Ancak İslamiyeti kabul etmeden önceki mezheplerinin farklı olması da bu tezin hatalı olduğunu gösteriyor. Boşnaklar Sırp ve Hırvatlardan farklı olarak Hristiyanlığın Bogomil mezhebine mensup idiler. Bu mezhepteki birçok uygulama ve inanış İslamiyete zemin hazırladığı için Boşnakların İslamı kolayca benimsediği söyleniyor. Örneğin İncil'in tahrif edildiğine inanan Bogomillere göre Hz. İsa tanrı değildi, dolayısıyla teslise inanmıyorlardı.
*Halk savaştan bahsediyor mu?
-Hayır. Hatta hiç kimseye savaşla alakalı soru sormamak ve hatırlatmamak konusunda tembih işitiyorsunuz. Yıllarca gazeteciler, yazarlar, çizerler, insanların unutmak için çabaladığı acılarını tekrar su yüzüne çıkarmak için gelip gittiler. İnsanlar bu konuda yorulmuş, bunalmış. Geçmişi unutmuyor ama savaştan uzaklaşarak yeni bir ülke kurmayı arzuluyorlar. Savaşı yaşamayan gençler konuyu hiç açmak istemiyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder